Mijn smartphone en ik: beste vriend of…?

0

Na een drukke werkdag kom je thuis. Snel aan het eten beginnen en…ping…een mailtje
komt binnen. Nu even niet, denk je. Vijf minuten later…ping…een volgend mailtje komt binnen. Zou ik toch niet snel even kijken? Uiteindelijk is het maar een druk op de knop en ik weet onmiddellijk wat er aan de hand is. Het duurt maar vijf seconden.

Klinkt dit herkenbaar? Dan ben je vast ook de trotse eigenaar van een smartphone. Een handig ding dat ervoor zorgt dat je altijd je weg (terug)vindt waar je ook bent, dat je snel even door het nieuws kan scrollen tijdens die dagelijkse ‘verloren’ tijd op de trein of dat je altijd nog snel even kan opzoeken hoelang die ene winkel open is of wat het telefoonnummer nu ook weer is van dat business contact van je. De voordelen van de smartphone zijn gekend, ook voor het werk. Zo hebben verschillende onderzoekers aangetoond dat het gebruik van smartphones kan zorgen voor een verhoogde productiviteit, een snellere respons op vragen van klanten, een betere interactie en samenwerking tussen collega’s, een snellere en betere besluitvorming door altijd op real-time informatie beroep te kunnen doen, en meer flexibiliteit in het plannen van je werk.

Hierdoor voorzien heel wat organisaties een smartphone als een extra-legaal voordeel voor hun werknemers, of zijn werknemers geneigd op hun persoonlijke smartphone ook hun werk-gerelateerde mailbox en servers te connecteren. Maar is dit wel altijd een goed idee? Want wat gebeurt er als je smartphone ervoor zorgt dat je niet ‘anytime & anywhere’ maar ‘all the time & everywhere’ werkt? Met andere woorden, heeft het gebruik van een smartphone voor het werk ook een duister kantje? En hoe kunnen we ervoor zorgen dat je smartphone je beste vriend en niet je vijand wordt?

Daantje Derks en haar collega’s uit Nederland hebben rond deze vragen recent verschillende studies gevoerd. Uit hun onderzoek blijkt dat het werk-gerelateerde gebruik van smartphones na de werkuren wel degelijk kan leiden tot meer vermoeidheid en uitputting en zo dus het welzijn van deze medewerkers in het gedrang kan brengen. Dit niet in het minst doordat het gebruik van smartphones ervoor zorgt dat werk meer en meer binnenglipt in het privé-leven, en dit vaak op een heel subtiele en onbewuste manier. Niemand ziet er immers kwaad in dat je regelmatig je smartphone checkt, snel je nieuwe e-mails scant, en deze vaak ook onmiddellijk beantwoordt. Toch zorgt dit ervoor dat je onbewust je werktijd verlengt en je privé-tijd verkort. Bovendien kan het checken van deze e-mails er ook voor zorgen dat je thuis opnieuw met de problemen, druk en zorgen van het werk geconfronteerd wordt, waardoor je sneller de stress die je ervaart op het werk ook meeneemt naar huis. Bovendien zorgt het oplichten van je smartphone bij elke nieuwe binnenkomende e-mail ervoor dat het werk steeds aanwezig is in je privé-leven ook al besluit je er op dat moment geen aandacht aan te besteden. De smartphone kan er dus op een subtiele en onbewuste manier voor zorgen dat je meer conflict ervaart tussen je werk en je privé-leven, waardoor je ondermeer minder gaat presteren, meer stress ervaart, minder tevreden bent met je leven, slechter slaapt, een slechtere fysieke gezondheid hebt, enz.

Dit is echter niet altijd het geval. Volgens de onderzoekers is de impact van het smartphone-gebruik op het conflict tussen werk en privé en het algemeen welzijn van de medewerker mede afhankelijk van twee belangrijke factoren, waarop de teamleider een belangrijke invloed heeft.

Eerst en vooral bepaalt de teamleider in sterke mate welke sociale norm er heerst binnen het team rond de beschikbaarheid van werknemers na de werkuren. Het is belangrijk dat teamleiders beseffen dat de e-mails die ze buiten de werkuren verzenden ook ontvangers hebben, en dat deze ontvangers door het mailverkeer van de teamleider kunnen denken dat het normaal is dat je werk-gerelateerde e-mails beantwoordt in je vrije tijd. Hierdoor creëert de teamleider (ongewild) een collectieve norm binnen zijn/haar team dat je altijd en overal beschikbaar moet zijn voor het werk. Deze always-on cultuur heeft een negatieve invloed op de balans en het welzijn van medewerkers. Binnen hun onderzoek vonden Derks en collega’s namelijk dat medewerkers die hun smartphone na de werkuren gebruiken meer werk-privé conflict ervaren wanneer ze dit doen vanuit een sociale verplichting binnen een always-on cultuur, dan wanneer ze het gevoel hebben dat dit niet noodzakelijk verwacht wordt door hun team(leider). Het is dus belangrijk dat teamleiders heel transparant zijn en duidelijke afspraken maken rond de beschikbaarheid die ze verwachten van hun teamleden.

Daarnaast blijkt uit het onderzoek van Derks en collega’s ook dat geëngageerde werknemers het werk-gerelateerde gebruik van de smartphone na de werkuren minder ervaren als een inbreuk op hun privé-leven, en hierdoor dus minder werk-privé conflict en een beter welzijn ervaren dan minder geëngageerde werknemers.. Werken in je vrije tijd heeft immers niet altijd een negatief effect op je gezondheid en welzijn. Alles hangt af van hoe gelukkig je wordt van de activiteit die je aan het doen bent. Met andere woorden, als je in je vrije tijd werk kan doen dat je echt graag doet, dan is de kans klein dat dit een negatief effect gaat hebben op je gezondheid en welzijn. Doe je het werk dat je in je vrije tijd erbij neemt echter niet graag, dan zien we dat dit een nefast effect heeft op je herstel en energieniveau, en dus op je algemeen welzijn. Geëngageerde werknemers die werk kunnen doen dat echt bij hen past en dat ze graag doen zien werk als een positief iets. Daardoor ervaren zij minder problemen in termen van herstel en welzijn wanneer zij buiten de werkuren met extra werk geconfronteerd worden (bv. door hun smartphone), zolang dit uiteraard binnen de perken blijft. Het is dus van belang dat teamleiders een zo goed mogelijke fit proberen te creëren tussen wat hun medewerkers willen en de taken en activiteiten die ze moeten doen. Dit stimuleert het engagement van medewerkers.

Het werk-gerelateerde gebruik van de smartphone buiten de werkuren kan dus een negatieve invloed hebben op het welzijn van medewerkers doordat dit het mentaal herstel en een goede balans tussen werk en privé bemoeilijkt. Dit is echter sterk afhankelijk van de mate waarin er een always-on cultuur heerst binnen het team en de organisatie, en van de mate waarin de medewerker geëngageerd is en zijn/haar werk al dan niet graag doet.

Dr. Sara De Hauw
Vlerick Business School

 

Referenties

Derks, D., ten Brummelhuis, L. L., Zecic, D., & Bakker, A. B. (2014). Switching on and off…: Does smartphone use obstruct the possibility to engage in recovery activities? European Journal of Work and Organizational Psychology, 23(1), 80-90.

Derks, D., Duin, D., Tims, M., & Bakker, A. B. (2014). Smartphone use and work–home interference: The moderating role of social norms and employee work engagement. Journal of Occupational and Organizational Psychology.